نگاهی به زندگی سید ولی‌الله فاطمی اردکانی از بنیان‏گذاران شرکت توسن

کارآفرینی بدون ریسک ممکن نیست

سیستم بانکداری در جهان نظامی همیشه رو به توسعه است که در چند دهه گذشته پیشرفت‏های ‌تکنولوژی و فناوری به رشد سریع آن کمک بسیاری کرده است؛ کشور ما هم با وجود همه تحریم‏ها که در سال‏های ‌گذشته با آن دست به گریبان بوده و عملا امکان استفاده از بسیاری از تکنولوژی‏های روز را نداشته، با کمک گروهی از کارآفرینان عرصه‏های ‌فناوری توانسته تا حدود زیادی رشد و توسعه تکنولوژی و فناوری را در خدمت پیشرفت خدمات بانکی بگیرد. سید ولی‏الله فاطمی را باید یکی از پیشگامان تولید و توسعه نرم‏افزارهای بانکی در کشور دانست؛ کسی که مدیرعامل یکی از بزرگ‏ترین شرکت‏های ‌این حوزه یعنی توسن (کیش ویر) است. او سال 1363 از دبیرستان شرف در اردکان یزد در رشته ریاضی ـ‌ فیزیک دیپلم گرفت و همان سال در رشته علوم کامپیوتر و ریاضی وارد دانشگاه شد. خود او در گفت‏وگو با سایت کارآفرینی دانشگاه شریف گفته است: «ورودی دانشکده ریاضی‌ شریف ولی‌ فارغ‌التحصیل دانشکده کامپیوتر شریف در سال ۶۸ هستم. چون دانشکده کامپیوتر در سال ۶۵ تأسیس شد. ورودی ۶۸ کارشناسی ارشد و فارغ‌التحصیل ۷۱ کامپیوتر سخت‌افزار بودم. برای مقطع دکترا در سال ۷۱ برای اعزام به خارج از کشور قبول شدم ولی برای سال ۷۴ در دانشگاه امیرکبیر دوره دکترای داخل کشور را شروع کردم و تا ۷۹ هم مشغول بودم و امتحان جامع هم دادم. از پروپوزال اول یا‌ مقدماتی دفاع کردم ولی دفاع آخر را نکردم و همانطور، مدرک دکترایم رها شد. شرایط دفاع یعنی هم مقاله خارجی‌ و هم داخلی داشتم ولی منصرف شدم؛ دلیل اصلی عدم دفاع آخر، عدم رضایت قلبی خودم بود. از حالا هم احساس جوانی‌ام بیشتر بود. فکر می‌کردم که هر چیزی که واقعاً رضایت قلبی و ذهنی‌ ندارد دلیلی ندارد که به ظاهرش بسنده کنی‌.»
البته او هم‏زمان با دوران تحصیل و دانشجویی کار هم می‏کرد ولی جالب این‏که خودش می‏گوید موافق هم‏زمانی کار و تحصیل نیست. «از همان سال ۷۱ که فارغ‌التحصیل شدم به بازار بانکی‌ وارد شدم و در سال ۷۹ در قالب شرکت خصوصی کار را ادامه دادیم. یک نکته‌ای را بدم نمی‌آید که اشاره کنم؛ در دوره فوق‌لیسانس و حتی بعدش در این طرف و آن طرف تدریس داشتم ولی خودم به شدت با کار در زمان دانشجویی‌ مخالفم! آن موقع هم تا آن روزی که از پایان‌نامه‌ام دفاع کردم، یک ساعت در بیرون کار نکردم و فقط در دانشکده بودم. در زمان دانشجویی‌ ما حداقل یک یا ۲ آزمایشگاه را خودمان کاملاً طراحی کردیم. شاید الآن خیلی از دوستان دانشجو تعجب کنند از این‏که کلید در دانشکده را داشتم. ما ۳ نفر دانشجوی کارشناسی ارشد بودیم. می‌توان گفت کارشناسی ارشد از دوره ما جدی شد. دوره‌های قبل از ما دوره‌های بعد از انقلاب فرهنگی‌ بود که خیلی فعال نبود. هیچ‌موقع دانشکده از هفته دوم سال رسماً باز نیست، ولی ما از روزهای ابتدای سال در دانشکده بودیم. به طور جدی اعتقاد داشتم اگر کاری بخواهد انجام بشود باید در حوزه آکادمیک و علمی دانشکده باشد. بنابراین آن موقع با توصیه و فضایی که دکتر جهانگیری، رئیس دانشکده، به ما داده بودند بیشترین استفاده را از زمان دانشجویی‌ خودمان داشتیم.»
اما فاطمی چگونه وارد بازار بانکی شد؟ «سال فارغ‌التحصیلی‌ هم‏زمان بود با حضور دکتر الهی در دانشگاه؛ او به عنوان مشاور اجرایی رئیس کل بانک مرکزی جناب آقای دکتر عادلی، مسئولیت پیاده‌سازی یک نظام جامع بانکداری برای کشور را بر عهده گرفته بود. با توجه به تجربه پروژ‌‌ه‌های حوزه دانشگاهی مثل طراحی شبکه و سایت بزرگ دانشگاه، برای همکاری در پروژه بانکی به عنوان عضوی از تیم مشاور دعوت شدم. در آن موقع هنوز شرکت ملی خدمات انفورماتیک وجود نداشت. صرفاً یک تیم 5 نفری در گروه مشاوران در خدمت دکتر الهی بودیم. این تیم ابتدا در همان طبقه چهارم بانک مرکزی در خیابان فردوسی در کنار اتاق دکتر عادلی مستقر شد. به عنوان آخرین مسئولیتم در سال 74 در شرکت ملی خدمات انفورماتیک، مدیر گروه اتوماسیون اداری شعب بودم. گروه بیست نفره‌ای داشتیم که نرم‌افزارهای اتوماسیون شعبه را قرار بود پیاده‌سازی کنیم. یک مجموعه نرم‌افزارهایی را که امریکایی بود بررسی و انتخاب کردیم. از میان آن‌ها بهترین نرم‌افزار را تهیه و بررسی کردیم و در دوره‌هایی که برگزار شد، بهترین تجربه‌ها را به دست آوردیم و قرار گذاشتیم با آن، اولین نرم‌افزار داخلی را برای بانک ملی تهیه کنیم. کاری که واقعاً در آن سه سال انجام شد، با توجه به این‏که اصل نگاه، بررسی تجارب بین‌المللی بود ولی با بحث‌های مهندسی که انجام شد، ما توانستیم دانش فنی طراحی یک نرم‌افزار بهروز دنیا در حوزه بانکی را به دست بیاوریم. نکته اصلی همین بود که در آن سه سال، عملاً شعار آقای دکتر الهی هم همین بود که این دانش را به ما نمی‌فروشند، دانش طراحی نرم‌افزار بانکی قابل خرید و فروش نیست. ولی با خرید یک نرم‌افزار به‌روز و استفاده‌اش می‌توانیم دانش را افزایش بدهیم و قرار بود که خودمان مثلاً بعد از چند سال از این دانش استفاده کنیم و نرم‌افزار بومی تهیه کنیم. مأموریت و نگاه ویژه ما این بود.»
اما گام‏های ‌مهمی که فاطمی و دیگر اعضای تیم مستقر در بانک مرکزی برای ورود نرم‏افزار بانکی آمریکایی به ایران برداشته بودند با شروع تحریم‏های ‌آمریکا به دیوار آهنی برخورد کرد و متوقف شد و باتوجه به این‏که در آن زمان نگاه چندان مثبتی هم به تولید نرم‏افزار بانکی در داخل وجود نداشت عملا پروژه نیمه‏تمام باقی ماند و تیمی که دکتر الهی در بانک مرکزی جمع کرده بود و فاطمی هم یکی از اعضای آن بود از هم جدا شدند تا این‏که در سال 76 از طرف مؤسسه امین (مؤسسه مالی و اعتباری که به صندوق سرمایه‏گذاری تبدیل شده) پیشنهادی با بودجه 120 میلیون تومانی برای تولید نرم‌افزار بانکی به فاطمی و دوستانش شد. او در گفت‏وگویی با یکی از مؤسسه‏های ‌استارت‏آپی در این‏باره گفته است: «دوباره آن تیم قبلی را توانستیم جمع کنیم چون بچه‏‌ها متفرق شده بودند. تا سال 78 که ما اولین نرم‌افزار اتوماسیون شعبه را با نگاه‌های تجربی که از محصولات خارجی پیدا کرده بودیم برای مؤسسه امین اجرا کردیم. نکته مثبتش این است که الآن حدود 15 سال از تولید آن نرم‌افزار می‌گذرد. آن نرم‌افزار بدون این‏که الآن یک خط منبع از آن وجود داشته باشد و یکی از افراد طراحش مشغول کار باشد در آن محیط هنوز دارد کار می‌کند. حالا اگر مواردی هم بروز خطا بوده، خودشان توانستهاند جمع کنند. برای خودم هم جالب است. هر موقع که مرور می‌کنم میبینم نرم‌افزار 15 سال پیش هنوز دارد در 30 شعبه کار می‌کند.»
با پایان راه‏اندازی اولین نرم‏افزار اتوماسیون شعبه در سال 1378، فاطمی ترجیح داد محیط بانکی را که به گفته خودش با «توصیه» وارد آن شده بود رها کند و با دوستانش شرکت خصوصی توسن را راه‏اندازی کنند. «اگر بخواهم به صراحت و صداقت کامل بگویم انتخاب محیط بانکی برای ادامه کار، انتخابی هوشمندانه و مناسب برای من نبود. من واقعاً هدایت شدم، یعنی انتخاب نکردم. به نسبت این‏که حوزه بانکی بهتر است یا مثلاً صنعتی. واقعاً در سال 71 که از دانشگاه وارد محیط کار شدم صرفاً به صورت معرفی و احتمالاً ارتباطی که با دکتر الهی داشتم موضوع را شروع کردم. این‏که از یک محیط کارمندی و شرکت دولتی و یا نیمه‌دولتی به بخش خصوصی آمدم، تنها دلیلش فشار روحی بود که در آن سه ـ چهار سال اول به ما وارد آمد، مخصوصاً در بانک مرکزی و به هنگام تعامل با مدیرهای داخلی آن‏جا.»
مهندس فاطمی در گفت‏وگویی که سایت کارآفرینی دانشگاه شریف با او داشته گفته او و دوستانش شرکت توسن را با سرمایه‏ای بسیار اندک (با پیش‏پرداخت اولیه قراردادی با بانک سامان) راه‏اندازی کردند. او معتقد است در کارآفرینی دو موضوع می‌تواند خیلی مهم باشد. بحث ریسک و تصمیم یا نگاه به آینده. «شاید باورتان نشود، حتی همکاران فروش امروز من باورشان نشود. ما یک قراردادی را در سال 81 مثلاً با مشتری‌هایمان می‌بستیم که 100 درصد ریسک عملیاتی نرم‌افزار در محیط مشتری خصوصاً در اینترنت را من برمی‌داشتم! هیچ‏کس حتی در ایران امروز هم حاضر نیست این کار را انجام بدهد ولی نکته این بود که هیچ سرمایه‌گذار و هیچ کارفرمایی حاضر نبود ریسک این کار را بردارد، به خاطر این‏که به خودمان ایمان داشتیم. به کار بچه‌ها اعتقاد داشتیم و واقعاً انگیزه داشتیم که میگفتیم باید در این کار جلو برویم و واقعاً اعتقاد داشتیم که می‌شود مشکلات را به هر طریقی که هست رفع کرد. بچه‌ها هم واقعاً تا این حد با همدیگر هم‌قسم بودیم. قراردادهای ما 100 درصد برای کارفرما بدون‌ریسک بود و برای ما 100 درصد شامل ریسک. یادم هست در سال 87 قرارداد را می‌خواستند تسویه کنند، می‌گفتند شما چرا و چه‏جوری این را امضا کرده‌اید؟ دو ـ سه‏تا قرارداد دارم که مال آن سال‌هاست و این‌ها 100 درصد ریسکش با ماست.»
با پذیرش همین ریسک‏ها و تلاش‏های ‌شبانه‏روزی بود که شرکت توسن به عنوان اولین شرکت ایرانی توانست در سال 1383 سیستم اینترنت بانک را در ایران برای بانک سامان راه‏اندازی کند. آن هم زمانی که هنوز اینترنت در ایران مشتری چندانی نداشت و در حد دایال آپ بود و اینترنت در بانک‏ها فقط برای دریافت صورت حساب مورد استفاده قرار می‏گرفت آن هم به صورت آفلاین. فاطمی خاطره آن زمان را این‏گونه تعریف کرده است: «مرحوم دکتر نوربخش گفت فاطمی مطمئنی؟ دچار مشکل نشوی! چون دکتر هم در سفرهای خارجی میدید که بحث‌های امنیتی خیلی تهدید است. گفتم آقای دکتر 50 درصد مطمئنم، 50 درصد هم به امید خدا. بالاخره یک جایی هم باید توکل کرد. واقعاً قبول کنیم که همیشه برای انجام یک کاری 99 دلیل برای انجام ندادنش هست و فقط یک دلیل برای انجام دادنش. مهم است که ما چه‏جوری نگاه کنیم، می‌شود با همان یک دلیل قابل انجام بودن، کار را شروع و بعد بقیه‌اش را مهیا کنیم. هنوز اولین قراردادی که ما با بانک ملت بستیم یادم هست، الآن یکی از بزرگ‏ترین افتخارهای ما در کشور همان سوئیچ بانک ملت است که روزانه چند میلیون تراکنش را پردازش می‌کند و به راحتی وضعیتش در حدی هست که ادعا بکنیم در حد شبکه شتاب می‌تواند در سطح بانک‌های بزرگ با خود شتاب رقابت کند. این فرصت برای ما در سال‌های بعد فرصت رشد بسیاری بود که ما عملاً حجم تراکنش میلیون در روز را تجربه کردیم. علاوه بر این‏ها یادم هست برای اولین جایی که سرویس پرداخت اینترنتی راه‏اندازی کردم، قطارهای مسافرتی رجا در سال 85 بود.»
شرکت توسن که 21 سال پیش کار خود را با یک هسته کوچک از دوستان شروع کرد حالا به صورت مستقیم 500 نفر نیرو دارد و به صورت غیرمستقیم با بیش از هزار نفر همکاری می‏کند. مهندس فاطمی معتقد است دولت اگر می‏خواهد چرخ اقتصاد به گردش دربیاید باید کار را به بخش خصوصی واگذار کند. «مدیریت دولتی در هر سطحی حتی سطح دانشگاهی‌اش قطعاً به نتیجه نمی‌رسد. این هم به دست دولت دارد مدیریت می‌شود، قبول کنید که مدیریت در سطح دولت اشتباه است. حتی اگر دولت می‌خواهد حمایت کند باید به یک تیم خصوصی اعتماد کند و مدیریت را واگذار کند و یک بودجه اولیه بدهد. الآن متأسفانه همین پارک پردیس در دست مدیریت دولتی است. مدیریتی که اصلاً دغدغهاش با دغدغه من در یک شرکت دانش‌بنیان فرق می‌کند. یک چیزی را فراموش نکنید که در حوزه مدیریت دولتی، اعتماد به بخش خصوصی وجود ندارد. متأسفانه مدیران دولتی یا حاکمیت ما به بخش خصوصی کاملاً با نگاه بخور و ببر نگاه کرده‌اند تا این‏که الزام توسعه را در گرو آن بدانند. این صرفاً در بخش خصوصی اتفاق می‌افتد و باید بخش دولتی را به طور کامل فراموش کنید.»

 عضو کانال اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در تلگرام شوید

[صفحه چاپ]

---

ثبت نظر شما:

نام
پست الکترونیکی
تلفن
نظر