اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران

کدام عامل بیشترین تأثیر را بر افزایش نرخ تورم گذاشته است؟

افزایش هزینه تولید و تغییر نحوه ارز تخصیصی، عامل رشد تورم بودند

تاريخ 1399/11/05 ساعت 12:32

در دی‌ماه 1399 نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه‌به‌نقطه)، گروه‌های «روغن‌ها و چربی‌ها» با 90.0 درصد، «میوه و خشکبار» با 78.7 درصد و «شیر، پنیر و تخم‌مرغ» با 73.4 درصد بالاترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را داشته‌اند که در مقایسه با آذر 99 گروه «شیر، پنیر و تخم‌مرغ» جایگزین گروه «حمل‌ونقل» شده است. همچنین گروه «آب، برق و سوخت» 15.1 درصد کمترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را داشته است.

نرخ تورم در کشور براساس گروه‌های هزینه‌ای به‌صورت ماهانه قابل‌سنجش و ارائه است که هریک از گروه‌ها ضرایب دارای اهمیت متفاوتی هستند. از بین 14 گروه عمده هزینه، 4 گروه «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها»، «بهداشت و درمان» و «حمل‌ونقل» به ترتیب دارای بیشترین وزن در سبد خانوار هستند به‌طوری‌که بیش از 76 درصد از ضریب اهمیت سبد کالاها و خدمات موردنیاز خانوارهای کشور و نیز مناطق شهری و روستایی را به خود اختصاص داده‌اند که البته از این میان، سهم دو گروه «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها» و «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها» بیش از 59 در صد است. مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار شاخص‌های اصلی تأثیرگذار بر افزایش نرخ تورم دی‌ماه را بررسی کرده است.

طبق این گزارش در دی‌ماه 99 نسبت به ماه قبل یعنی تورم ماهانه، گروه‌های «شیر، پنیر و تخم‌مرغ» (تخم‌مرغ و پنیر پاستوریزه) با 8.7 درصد، گروه «روغن‌ها و چربی‌ها» (روغن مایع، روغن نباتی جامد و کره پاستوریزه) با 8.3 درصد بالاترین نرخ تورم ماهانه را داشته‌اند که به نظر می‌رسد افزایش هزینه‌های تولید ناشی از بالا رفتن قیمت نهاده‌های دامی، تغییر نحوه ارز تخصیصی به واردات مواد اولیه روغن‌ها در افزایش قیمت این اقلام تأثیرگذار بوده است.

گروه «گوشت قرمز و گوشت ماکیان» (مرغ ماشینی) با منفی 8.5 درصد و گروه «آب، برق و سوخت» با منفی 2.6 درصد و گروه «سبزیجات» (گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه و کاهو) با منفی 0.9 درصد کمترین نرخ تورم ماهانه را داشته است.

علاوه بر این طی 12 ماهه منتهی به دی‌ماه (تورم سالانه)، گروه‌های «حمل‌ونقل» با 65.4 درصد، «چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب‌میوه (نوشابه‌های غیرالکلی)» 43.0 درصد و «نان و غلات» با 42.7 درصد بالاترین نرخ تورم 12 ماهه را داشته‌اند که در مقایسه با آذر 99 نیر همین روال بوده است.گروه‌های «آب، برق و سوخت» با 8.8 درصد، «محصولات خوراکی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» با 12.5 درصد کمترین نرخ تورم 12 ماهه را داشته‌اند.

در دی 99، گروه‌های «اجاره»، «شیر، پنیر و تخم‌مرغ» و «بهداشت و درمان» بیشترین ضریب تأثیر را در افزایش تورم ماهانه داشته‌اند.

در دی 99 نسبت به ماه مشابه سال (تورم نقطه‌به‌نقطه) گروه‌های «اجاره» و «حمل‌ونقل» بیشترین ضریب تأثیر را در افزایش تورم نقطه‌به‌نقطه داشته‌اند.

در دی 99، گروه‌های «اجاره»، «حمل‌ونقل» بیشترین ضریب تأثیر را در افزایش نرخ تورم 12 ماهه داشته‌اند که این امر نسبت به آذر 99 تفاوتی نکرده است.

*دلایل مختلف تورم در ده سال گذشته چه بوده است؟

طبق گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، افزایش تورم در موج اول در سال 1387 را می‌توان حاصل افزایش نقدینگی در اقتصاد کشور دانست.

موج دوم تورم در سال‌های 1390 تا 1392 را باید به دور اول تحریم‌ها مرتبط دانست. شایان توجه است از دهه 1380 تاکنون، نرخ تورم تک‌رقمی فقط طی دو سال پیاپی 1395 و 1396 در مناطق شهری و روستایی، ثبت‌شده است.

نرخ تورم روستایی طی سال‌های 1387 تا 1392 و نیز سال‌های 1395 تا 1398 از نرخ تورم شهری پیشی گرفته که به نظر می‌رسد به دلیل وابسته‌تر شدن روستاها به شهرها و افزایش شدت آن در شرایط تورمی خاص است. درهرصورت تأثیر تورم در سال‌های مذکور بر خانوارهای روستایی بیشتر بوده است.

در مناطق شهری، گروه «مسکن، آب، برق و سایر سوخت‌ها» دارای بیشترین وزن بوده، درحالی‌که در مناطق روستایی گروه «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها» بیشترین وزن در سبد خانوار را به خود اختصاص داده است. ازاین‌رو می‌توان گفت هرگونه تغییر قیمت در این بخش‌ها اثرات متفاوتی بر خانوارهای روستایی و شهری دارد.

افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل (به‌واسطه افزایش قیمت سوخت، افزایش قیمت قطعات خودرو و ...) به‌طور غیرمستقیم بر افزایش قیمت‌ها در مناطق روستایی اثر بیشتری دارد. افزایش تورم در سال‌های اخیر را باید حاصل 4 عامل زیر دانست: «افزایش حجم نقدینگی؛ افزایش قیمت دلار؛ افزایش تورم انتظاری که تورم کاذب را در پی داشته است؛ افزایش تقاضای یک‌باره برای برخی از اقلام مانند مرکبات، مواد شوینده و... به علت شیوع بیماری کرونا.»

براساس این گزارش، منفی شدن تورم ماهانه در اردیبهشت، خرداد و شهریور 96 در مناطق روستایی و نیز اردیبهشت 1396 در مناطق شهری حاکی از نزدیک شدن کشور به شرایط بسیار مطلوب ازنظر تورم بود.

از اردیبهشت 1397 تورم ماهانه با جهت‌های فزاینده‌ای مواجه شده است که اصلی‌ترین علت آن را می‌توان تأثیر روانی تحریم‌ها دانست.

در سال 1399 نیز علاوه بر ادامه تحریم‌ها و بروز نوسانات نرخ ارز، موضوع شیوع ویروس کرونا با تأثیراتی که بر عرضه و تقاضای برخی اقلام خوراکی، شوینده و همچنین بسته شدن مرزها و متعاقباً تغییر در نحوه صادرات و واردات کالاها و اقلام ایجاد کرد، سبب بروز نوسانات و جهت‌های تورمی شد.